Maand: januari 2019

Toen ik deze video van het New Silk Road Project zag langskomen, dacht ik aan een nieuwe productie van het Silk Road Ensemble van Yo Yo Ma. Maar dat bleek niet het geval.
Als je ‘New Silk Road Project’ googelt, staat je scherm plotseling bol met informatie over het ambitieuze Chinese megaproject, dat die Aziatische wereld mobiliseert in het belang van de expansie van China – daarbij slim inspelend op de romantische waas die rond de oude Zijde Route hangt…

Maar dit Silk Road Project gaat niet over Yo Yo Ma en ook niet over Chinese dromen van grootsheid, het blijkt de licht ironische naam van een ensemble musici uit Centraal Azië en omstreken, die laten horen tot welk een fenomenale expressie samensmelting van culturen kan voeren als het muziek betreft…
Het ensemble bestaat uit twee Kazachstaanse vrouwen en drie mannelijke collega’s uit respectievelijk China, Azerbeidzjan en Polen.

Hier enige uitleg bij de artiesten en de instrumenten, in volgorde van opkomst:

• Raushan Orozbaeva (r.) is een van de beroemdste Kobyz-spelers in Kazachstan. Ze komt uit een familie van instrumentmakers en verhalenvertellers. Vanwege zijn veronderstelde magische krachten werd de Kobyz – een gebogen luit met korte nek en een hol resonerend lichaam – vaak gebruikt in sjamanistische rituelen. Raushan Orozbaeva reisde over de hele wereld met diverse ensembles en soloartiesten.
• De zangeres Ulzhan Baibussynova (l.), eveneens Kazachstaanse, is vertegenwoordiger van de inheemse traditie van epische zangers, de zogenaamde ‘Zhyrau’. Zichzelf begeleidend op de Dombra, een tweesnarige luit, geven ze de volksverhalen door. Ze staan niet alleen in aanzien als bewakers van deze traditie, maar zijn daarnaast ook waarzeggers en raadgevers.
• Wu Wei vertegenwoordigt de culturele lokroep van het verre China. Hij is een virtuoos op de sheng – een verbazingwekkend instrument van een vreemde, haast etherische schoonheid. Soms klinkt de sheng als een samenspel van meerdere hobo’s, dan weer als een elektrische draailier.
• Dan voegt de Azerbeidzjaanse jazz-pianist Salman Gambarov zich in het spel. Hij wordt omschreven als een musicus met opmerkelijke kennis en begrip van de theorie van de westerse muziek en van compositie. Zijn briljante solo draagt het keurmerk van vele jaren experimenteren.
• De Poolse percussionist Bodek Janke tenslotte zorgt voor de fijnzinnige muzikale omlijsting van dit exotische ensemblespel.

De Sheng – Chinees mondorgel

De Shake v/d wake is een nummer van Transglobal Underground, in Wikipedia omschreven als “een Engelse electro-wereldmuziek groep, gespecialiseerd in een fusie van westerse, Aziatische en Afrikaanse muziekstijlen, omschreven als ‘world fusion’ of ‘ethno techno’.”
Hun meest recente release, Kabatronics (2013), is een samenwerking met de Albanese fanfare ‘Fanfara Tirana’ – een opmerkelijke carrière voor een ensemble wier nummer Ali Mullah ooit in het album ‘The Rough Guide To Sufi Music’ werd opgenomen…

Shake v/d week is Ghoonghat Ohle Na Luk Sajna, gezongen door Abida Parveen, ‘Queen of Sufi music’.
Ik sla Wikipedia er maar op na:

Abida Parveen is referred as one of the world’s greatest mystic singers. She is reportedly among the highest paid singers in Pakistan. She sings mainly (!) Ghazals, Thumri, Khyal, Qawwali, Raga, Sufi rock, Classical, Semi-classical music, and her forte, Kafis, a solo genre accompanied by percussion and harmonium, using a repertoire of songs by Sufi poets. Parveen sings in Urdu, Sindhi, Saraiki, Punjabi, Arabic and Persian.

Tombe van Hazrat Baba Bulleh Shah, Qasur, Punjab, Pakistan

Van de Soefi dichter Hazrat Baba Bulleh Shah (1680-1757) wordt gezegd dat hij ‘een baken van vrede’ was. Toch werden zijn bemoeienissen met de, veelal religieuze, conflicten van zijn tijd (met name die tussen Moslims en Sikhs) hem niet in dank afgenomen…

Maar – zoals mijn bron zegt – ‘mysterious is the turn of time’:

“The man who had been refused by the mullahs to be buried after his death in the community graveyard because of his unorthodox views, today enjoys worldwide reverence and recognition. The tomb of Bulleh Shah in Qasur and the area around it is today the only place free of collective refuse, and the privileged of the city pay handsomely to be buried in the proximity of the man they had once rejected.”

“Want we komen er natuurlijk niet omheen: volledig aanwezig zijn betekent leeg zijn. Als je niet leeg bent, kun je niet aanwezig zijn, dan ben je opgedeeld, opgenomen in al datgene wat in je leven al gebeurd is. En dat betekent dat er eigenlijk geen plek is voor dat wat zich nu voordoet.”
 Maarten Houtman, Jezelf ontdekken in de dialoog, Sterrelaangroep, 10 sept. 1988

Album van het Gurdjieff Ensemble met werk van de Armeense componist Komitas

Er waren in mijn jeugd maar weinig momenten dat een inbreng vanuit de religieuze hoek mij raakte. Op het Lyceum was er zo’n moment, toen er een boek op het programma stond dat Als ziende de Onzienlijke heette. Maar het was niet zozeer het boek zelf – ik weet niet eens of ik het wel gelezen heb – als de titel die me aansprak.
Later overkwam me iets vergelijkbaars toen ik in de film The Chosen dat liedje ‘The Sound of Silence’ hoorde. Er was natuurlijk de voordracht van Simon en Garfunkel, maar het was vooral refrein dat me raakte, die woorden…

‘Het onzienlijke zien’, ‘de stilte horen’… Beide zetten je aan om uit het vaste stramien van het zintuiglijke stappen. En dat is géén Σώμα σήμα (‘het lichaam is het graf van de ziel’), zoals het bij Plato heette… Het is juist een aanraking, de aanraking van iets wat, ongeweten, al die tijd met je meeliep…
Voor mij geen religie met hamer, sikkel of kromzwaard… Maar iets wat ontroert … ja.

Het is vast niet toevallig dat ik, mijmerend over stilte in de muziek, tweemaal Gurdjieff tegenkwam.
Op het Facebook van het Gurdjieff Ensemble kwam ik een recente video tegen van mijn all time favorite Gurdjieff vertolker, de Franse pianist Alain Kremski. ‘Gurdjieff Movement No.39’ bleek inderdaad Kremski’s laatste uitvoering te zijn, hij stierf 28 december j.l. in Parijs…
En ik zag een video van het Gurdjieff Ensemble zelf die me heel erg ontroerde… hoe intens en vol overgave zij musiceren.
Hieronder deze twee video’s … hoor de stilte…

Als shake v/d wake-up call ‘Sweet Pain’, van duivelskunstenaar Nusrat Fateh Ali Khan – die ook de stilte weet te boetseren … aan het eind hoor je het geluid langzaam wegebben en de stilte binnentrekken – hoewel ze eigenlijk nooit weg is geweest…

‘Stilte’ lijkt eigenlijk onverenigbaar te zijn met muziek … zij wordt met graagte opgevuld, met loopjes, techniek, briljantie, dansjes, onrust…
Time is money – stilte, leegte, kost geld… En er gaat ook een dreiging van uit … als een dominee die voorbijkomt…

Omdat onze ziel niet kwantificeerbaar is

staat zij niet als streepjescode in ons paspoort –
ons bewijs van wie we zijn, onze identiteit.

Met in je hand dit testimonium paupertatis –
Latijn voor ‘gereduceerd tot letter in de wet’ –
wacht je je beurt af… en liet hem voorbijgaan…

… daar sta je dan temidden van het gewoel,
de rug naar Aankomst, het gezicht naar Vertrek,
een transit reiziger die zijn richting kwijt is.

En je vraagt je af: wie ben ik nu wérkelijk,
waar kom ik vandaan en waar ga ik naartoe –
of besta ik alleen tussen aankomst en vertrek?

Zo begint de reis waarvan niemand je vertelde
en die allang niet meer op Facebook stond,
your journey through the gates of heaven.