Intoxicated

‘When you see beyond yourself you may find peace of mind is waiting there’

Het album ‘Night Song’ (1996) van Nusrat Fateh Ali Khan was (na Mustt Mustt) zijn tweede samenwerkingsproject met de Canadese rock gitarist Michael Brook.
Het resultaat is “een exotisch popalbum, waarop twee werelden samenkomen. Behalve traditionele instrumenten zoals drums en tabla’s maakt Nusrat Fateh Ali Khan op dit album ook gebruik van Westerse instrumenten zoals cello, harmonium, keyboards en gitaren.” Aldus Muziekweb.

Veel Westerse musici hebben in onze tijd de gang naar India gemaakt, Yehudi Menuhin was een van de eersten – hoewel diens motivatie oorspronkelijk anders lag. Toen hij vanwege zijn vele optredens muzikale en lichamelijke klachten kreeg, hielpen yoga en meditatie hem over de meeste problemen heen. Zo raakte hij bevriend met de yoga-instructeur B.K.S. Iyengar – die hij vervolgens naar het Westen haalde om demonstraties te geven, en zo tevens hier yoga introduceerde (ik mocht Iyengar in de tachtiger jaren een keer zien optreden in Amsterdam, waarbij hij o.a. geassisteerd werd door mijn toenmalige yoga leraar).
Maar natuurlijk was er die ontmoeting van Menuhin met Ravi Shankar, die hij naar het Westen haalde om samen met hem concerten te geven. Maar Shankar zag er als een berg tegenop en zegde op het laatste moment af. Waarop een ander muzikaal genie voor hem waarnam: Ali Akbar Khan – ik hoorde hem ooit optreden in de Mozes en AĂ€ron Kerk, een bovenaardse beleving.

En zo waren er meer muzikale cross-overs met India, zoals dat van Ravi Shankar met George Harrison van de Beatles. Meer recent zagen we de samenwerking van de IsraĂ«li Shye Ben Zur met Rajasthan Express.

The goddess Sarasvati discovers a new medium of sound in the gramophone (EMI, 1906).

Jhoomta Aa raha hain kyun badal
[Why is the sky appearing to be tottering] 

Yeh bhi shayad koi sharabi hain
[Maybe he is (another) drunkard as well (like me)] 

Ja re mastaana nazar gulabi hain
[(Hey Sky) Go away you intoxicated one, your eyes appear bloodshot] 

Jaam jisne kha liya hain fanaa
[He who has eaten the nectar (are) destroyed (by intoxication)] 

Jaam jisne utha liya hain fanaa
[He who has lifted (and drunk) the nectar (are) destroyed (by intoxication)] 

Uski Kismat mein kamayabi hain
[Its him that sucess will kiss] 

Ja re mastaana nazar gulabi hain
[(Hey Sky) Go away you intoxicated one, your eyes appear bloodshot] 

Intoxicated, Nusrat Fateh Ali Khan

Onderstaand filmpje The Making of Night Song, geeft een leuk sfeerbeeld rond Night Song. Platenlabel Real World knoopt er de volgende beschouwing aan vast:

“The potent relationship between Qawwali legend Nusrat Fateh Ali Khan and Canadian rock musician Michael Brook reached compelling emotional heights on this Grammy nominated sequel to Mustt Mustt. Once again the partnership tests the emotional boundaries of the human voice. It wasn’t made in Detroit or Memphis, but this truly is soul music.”

De Shake v/d Week was het nummer Intoxicated van Night Song.

Fire In My Heart

De onderstaande video heb ik laten beginnen op 13’30”, op het moment dat, na een fijnzinnig samenspel van Kayhan Kalhor (l) en Shujaat Husain Khan (r), tabla speler Swapan Chaudhuri invalt. Adembenemend… een fantastische Shake v/d Wake.

Ik schreef eerder over het ensemble ‘Ghazal’:

“… datzelfde gevoel van overgave geven mij de opnamen van de muzikale ontmoetingen van kamancheh speler Kayhan Kalhor met Shujaat Husain Khan, zevende in de lijn van grote Indiase sitar spelers. De vijf jaar dat ze, samen met tabla speler Swapan Chaudhuri, het ensemble Ghazal vormden, leverde een aantal fantastische opnamen op, waarin ze elkaar al improviserend tot grote hoogten opstuwen.Het is ontroerend te horen hoe de musici elkaar in de improvisaties telkens vinden, ondanks de verschillen in cultuur en muzikale traditie – maar bezingt de ‘ghazal’ in de soefi poĂ«zie ook niet het verlangen naar de Geliefde?”

Ik kan niet nalaten even stil te staan bij het kappen van mijn lievelingsboom hier in het park, waar ik regelmatig samenspraak mee hield en een blog aan wijdde: ‘Go and make friends with the trees‘.

[klik om te vergroten]
Dankzij het actieve ‘beleid’ van de Gemeentelijke Plantsoenendienst (‘deze boom nam teveel ruimte in beslag…’) is er dit nog van haar over:
[klik om te vergroten]
Deze boom was absoluut niet ziek, zoals die andere reus die onlangs bij Hanna Mobach in Tiel voor de bijl ging. Zij ruste in vrede…

Goddelijke kunst

 Voor Lene 

MozaĂŻek raam van Richter in de Keulse Dom, 2007 

Sinds jaren ligt er een wonderbaarlijk kunstboek naast m’n bed, waar ik nu en dan een stukje in lees, als was het een beeldroman. Het heet ‘Goddelijke kunst’, en bevat veertig essays over hoogtepunten van de Christelijke kunst. Het is geschreven door Navid Kermani, moslim, oriĂ«ntalist en geboren in Duitsland – waar zijn boek verscheen onder de titel ‘UnglĂ€bliches Staunen. Über das Christentum’.
Je ziet onze eigenste Christelijke beschaving – die dezer dagen zo enorm opgehemeld wordt, juist in het debat over de Islam – door de ogen van een moslim. En dat is een enorme bevrijding, ook omdat zijn blik ruim, universeel en mededogend is.

Kermani onderneemt reizen naar ontoegankelijke plaatsen: Kosovo, Isfahan, de Syrische woestijn… Maar hij krijgt ook toegang tot afgesloten kerken in Rome.
Verder passeren alle groten van de Westerse kunst de revue met hun Bijbelse taferelen: DĂŒrer, Jeroen Bosch, Rembrandt, Caravaggio… – van de laatste ‘De dood van Maria’ uit 1605 (MuseĂ© du Louvre).

Maar Kermani leidt je ook de Dom van Keulen binnen, om het glas mozaĂŻek uit 2007 van Gerhard Richter te aanschouwen in de Zuidelijke raampartij – waar sinds de oorlog nog slechts gewoon glas in zat.
Richter (1932) experimenteerde met behulp van natuurkundigen uitvoerig met kleur, lichtinval en zonnestand. Van elke kleurtint maakte hij tweeĂ«nzeventig ruitjes van 9,6 bij 9,6 cm. Hij programmeerde het geheel in de computer en drukte op een knop: in een ‘Er Zij Licht’ werden 5184 vierkante ruitjes in een toevalsorde geplaatst…
De reacties waren zeer lovend – behalve die van de aartsbisschop, die zei “dat de Dom nu net een moskee was.” Kermani gnuift, juist dat tegengeluid vindt hij geweldig… En hij knoopt er beschouwing aan vast over het illusieverbod in de islamitische kunst, “die door het beeldende uit te sluiten een leegte creĂ«ert die uitdrukking geeft aan het goddelijke zelf.”

Toen ik dit verleden week in onze huiskamergroep aanhaalde, vertelde Lene dat er in Eye een film over het leven van Gerhard Richter draaide: Werk ohne Autor, van Florian Henckel von Donnersmarck, bekend van het Oscar-winnende ‘Das Leben der Anderen’, met aansluitend de documentaire Painting over Richters werk.
Ik toog zondag naar Eye en keek twee uur lang ademloos naar zijn biografie – waarin het nazidom en diens opvolger, de DDR, langskwamen als achtergrond van een liefdesverhaal, waarin het toeval de proporties krijgt van een ongelooflijk noodlotsdrama…
Maar na twee uur moest ik plassen, het zou nog een uur duren. En toen ik buiten de zaal het zonlicht op het IJ zag spelen, door die ongelofelijke raampartij van Eye, vond ik mijn Waterloo…
Ik fietste door een herboren stad naar huis – weliswaar blootshoofds, m’n petje was tussen zitting van de bioscoopstoel gegleden…

Hieronder de trailers van beide films.

Als  shake v/d wake  – hoe kan het ook anders – Allah, Mohammed, Char, Yaar van Ustad Ali Akbar Kahn:

Terug naar Kijkduin

In het najaar van 1988 nodigde Leendert Goudswaard – medebestuurder van de kersverse stichting ‘Zen als Leefwijze’ en leeftijdgenoot van Maarten Houtman – me uit om mee te gaan naar een bijeenkomst van ‘Dynamische Meditatie’ in Kijkduin. Leendert was altijd wel in voor een experiment, om zijn misschien wat saaie bestaan als Haags ambtenaar op te rekken.
Op de Sterrelaan bijeenkomst van 26 november 1988 deden wij verslag van onze avonturen:

– Leendert: Ik heb met Hein een paar dagen geoefend in Kijkduin. Je wordt dan geconfronteerd met een heel ander soort mensen. We misten de rust van hier echt. Terwijl om ons heen vreemde, wilde dingen gebeurden, merk je hoe je daar in meegezogen kan worden

In dit geval waren het reacties van huilen, van spontane bewegingen
 Eigenlijk was het verschrikkelijk, ’t was net of de hele ruimte verstoort raakte met die veertig mensen. Dan voel je hoe moeilijk het is om bij jezelf te blijven, dat lukt niet.

– Hein: Ja, er kwamen nogal wat dingen boven die normaal onder de drempel zitten. Bij mij lokte dat iets uit waar ik nogal van schrok.

– Leendert: Er is dat beschermde gevoel als je jaren lang mediteert in een groep. Nu kom je ineens in een andere wereld terecht en ziet heel interessante dingen


– Maarten: […] Je ervaart – dat is nou juist het leuke – dat het aan die plek gebonden is: ‘daar waren een stel wilde mensen’. Ik maak het nu maar even heel zwart-wit om het aan te duiden, zo ervaar je het. Maar je vergeet dat je jezelf meegenomen hebt. En als wij hier rustig zitten met elkaar, dan is die wilde troep in jezelf gewoon niet aan bod. Die is er wel.

– Hein: Dat zou ook een nadeel kunnen zijn…

– Maarten: Ja, natuurlijk is het een nadeel om altijd maar rustig hier in de groep te zitten.

– Leendert: Omdat er misschien toch een beetje dwang in zit…

– Maarten: Nou, niet dwang, maar voor-de-gek-houderij. Je houdt jezelf voor de gek. En niet bewust.
Mensen, misschien begrijpen jullie nou toch eindelijk eens waarom ik dikwijls zo wanhopig ben. Want jullie zijn allemaal zo lief! Dat meen ik.

Wij dansen onder de sterren
een punt in de eeuwigheid
een tel in de onmetelijke ruimte
voor altijd

In een gefilmd portret van regisseur Sherman de Jesus kwam Maarten terug op dat ‘lief zijn’:

Maarten: Dus opnieuw sta je voor iets wat je nooit hebt kunnen bedenken, namelijk dat je van elke ervaring maar een heel klein puntje hebt. En als je dat puntje de kans geeft, breidt het zich uit. Het is heel gek als je beseft dat wij in zo’n kleine wereld leven.

Sherman: Hoe komt het dat mensen hier niet mee bezig zijn?

Maarten: Omdat ze nog niet door de vertaling heen gevallen zijn, het leven heeft ze niet in staat gesteld om te twijfelen. Dat vind ik het afschuwelijke van onze samenleving hier, dat het zó ‘lief’ is, dat we het niet tegenkomen.
Dat is het grote voordeel dat ik in m’n leven gehad heb, dat ik veel beleefd heb wat afschuwelijk was, waardoor ik er gewoon doorheen zakte. Dat is echt een voorrecht geweest, dat geldt ook voor het kamp. En dat heb ik op het moment dat ik daar was beseft.

Dat speelde zich af in 1988. Twintig jaar later ben ik aan ’t ‘shaken’ geslagen (Osho zou het misschien ‘dynamische meditatie’ noemen). Wat verandert er eigenlijk…
In zijn observatie ‘Kwaliteiten van energie‘ maakt Maarten een fundamenteel onderscheid tussen twee soorten van energie:
  1. Een zachte, helende energie die langzaam op gang komt en geen beweging kan velen dan in een veel later, meer gevestigd stadium. De eigenlijke meditatie-energie.
    Gevestigd in die zachte, helende en verbindende energie heb je er geen behoefte aan jezelf te stellen of te verdedigen. Waarom zou je, je bent toch verbonden? Vanzelf ervaar en reageer je –wat dan eigenlijk ‘ageren’ is – uitsluitend als de zaak zelf erom vraagt.
  2. Een voor je gevoel spontane energie in de zelfhandhaving op alle niveaus: in beweging, in de spieren, in het rijden met de auto, trein en fiets, en niet aflatend in de gedachte- en gevoelsbeweging.
    Het geeft je een gevoel van leven, van ‘er-zijn’, en daarmee van zelfvertrouwen. Een gevoel je te kunnen handhaven tussen de andere ‘ikken’. Ongewild leidt dat tot geweld en agressie – ook als de ‘ikken’ zich verenigen, blijven ze afgescheiden. Uitbuiting, honger en oorlog vertellen ervan.
    Deze energie kan in zijn meest opgevoerde vorm andere ‘ikken’ wegblazen – we lezen erover bij zen- en tai-chi meesters. Het mist de verbindende openheid, waarin jij, de ander en de zaak evenwaardig zijn.
Dat ‘andere ikken wegblazen’ was me, in bijna letterlijke zin, toen in Kijkduin overkomen…
Vanuit het niets leek iemand, die zich op het toilet aan me opdrong, tegen de wand gesmakt te worden. Het was alsof het zich in een andere werkelijkheid afspeelde, ik was me niet bewust iets gedaan te hebben, maar ik wist dat ik erbij betrokken was…
Had die ‘Dynamische Meditatie’ dan toch gewerkt? Maar het was bepaald niet die meditatie-energie waar Maarten hierboven op doelde…
Als Shake v/d Wake dynamische zang die je blij maakt, Ughniya, van het Ensemble El Kindi – het Soefi gezelschap uit Aleppo dat we al eens eerder tegenkwamen